24.03.2021r. byliśmy uczestnikami kolejnego, a zarazem ostatniego wykładu chemicznego w tym roku szkolnym, prowadzonego w ramach zajęć Wszechnicy Chemicznej Wydziału Chemii Uniwersytetu Wrocławskiego. Wykład pt.: "Studenci i doktoranci Wydziału Chemii Uniwersytetu Wrocławskiego opowiadają o studiach chemicznych i o swoich pasjach" przeprowadzili na platformie Skype dla Firm: mgr inż. Katarzyna Małycha (doktorantka na Wydziale Chemii UWr), mgr Sonia Pielorz (doktorantka na Wydziale Chemii UWr), Weronika Kostusiak (studentka na Wydziale Chemii UWr) oraz Patryk Kuropka (student na Wydziale Chemii UWr. Można było dowiedzieć się wielu ciekawych rzeczy o życiu akademickim oraz różnych eksperymentach naukowych czy też doświadczeniach.

Pani mgr inż. Katarzyna Małycha (doktorantka na Wydziale Chemii UWr) opowiedziała o micelach. Detergenty, jak sama nam mówiła, to związki lub ich mieszaniny, które stanowią aktywny czynnik wszelkich środków czystości, takich jak szampony, proszki do prania, płyny do mycia naczyń. Podczas jej prezentacji została utrwalona nasza wiedza w zakresie hydrofobowości. Mogliśmy się też sporo dowiedzieć o perkolacji, czyli procesie przepływu wody przez stałe podłoże, powodującym wymywanie lub strącenie substancji (tzw. przesiąkanie).

Pani mgr Sonia Pielorz jest doktorantką na Wydziale Chemii UWr, na którym zajmuje się badaniem barwników z wykorzystaniem metod spektroskopowych. Barwniki syntetyczne zapewniają szeroki wybór barw oraz charakteryzują się odpornością na zmieniające się czynniki zewnętrzne. Barwniki naturalne są mniej szkodliwe, lecz łatwo ulegają degradacji. Azorubina, czerwień allura, tartrazyna, czerwień koszenilowa i czerń absolutna to związki azowe. Zmiany pH roztworu barwnika wpływają na zmianę struktury jego cząsteczki. Na bazie uzyskanych widm ramanowskich oraz widm w zakresie widzialnym i ultrafioletowym promieniowania mgr Sonia Pielorz dokonała identyfikacji charakterystycznych grup funkcyjnych, które występują w obrębie danej cząsteczki określonego barwnika. Przykładowa czerwień koszenilowa służy do nadawania czerwonej barwy napojom alkoholowym i bezalkoholowym, syropom, wyrobom cukierniczym. Wraz ze zmianą pH roztworu widma ramanowskie tego barwnika zmieniają się. Największe zmiany obserwuje się przy pH równym 2- widmo zmienia swoje położenie i kształt. W środowisku silnie zasadowym wyodrębniają się dwa charakterystyczne pasma absorpcyjne, które świadczą o zmianie struktury cząsteczki w tym zakresie pH. Zmiany na widmach absorpcyjnych są mniej efektywne w porównaniu z widmami romanowski. Na bazie widm ramanowskich i absorpcyjnych mgr Sonia Pielorz opracowała modele kalibracyjne, na podstawie których jesteśmy w stanie przewidzieć pH roztworu próbki nieznanej na podstawie jej widma. Dalsza analiza umożliwiła określenie liczby możliwych do zaobserwowania struktur danego barwnika. U czerwieni koszenilowej możliwe było wykrycie trzech struktur. Metoda ta stanowi alternatywę trudnych i czasochłonnych metod stosowanych w tych analizach.

Pani Weronika Kostusiak, studentka Wydziału Chemii Uniwersytetu Wrocławskiego poprowadziła dla nas wykład w formie prezentacje „O działalności Studenckiego Koła Naukowego”. Prezentacja, jak wywnioskować można z samego tytułu dotyczyła działalności oraz organizacji Studenckiego Koła Naukowego. Pani Weronika na początku zapoznała nas z historią ich koła naukowego, które jest jednym z najstarszych kół na Uniwersytecie Wrocławskim. Koło nosi nazwę „Jeż”. Nazwa ta odnosi się do nazwiska osoby, która była szczególnie zaangażowana w rozwój tej organizacji, była to pani profesor Jeżowska - Trzebiatowska. W kole główną działalnością są spotkania, na których odczytywane są różne referaty bądź są przedstawiane różnego rodzaju prezentacje. Koło studenckie prowadzi różne pokazy czy też warsztaty chemiczne. Pokazy są organizowane dla dzieci w każdym wieku. Jedną z inicjatyw, o których opowiedziała nam pani Weronika Kostusiak jest odbywający się co roku Festiwal Pokazów Chemicznych. Polega on na przygotowaniu przez różne koła naukowe krótkiego filmu, który prezentuje interesującą reakcję chemiczną. Dużą częścią działalności takiego koła są konferencje, na których studenci mogą opowiadać o swoich pasjach i zainteresowanych popularnonaukowych. Koło naukowe „Jeż” bierze również aktywny udział w promocji wydziału chemii. Warto zaznaczyć, że przecież koło naukowe organizacja, do której naprawdę warto się przyłączyć, ponieważ dzięki temu ze studiów można mieć znacznie więcej niż tylko książkową wiedzę.

Kolejny wykład poprowadził dla nas również student Wydziału Chemii Uniwersytetu Wrocławskiego, pan Patryk Kuropka. Zapoznał on nas z historią chemii we Wrocławiu, a dokładniej poprowadził wykład „ O życiorysie Fritza Habera”. Fritz Haber był Żydem pochodzenia niemieckiego, który urodził się 9 grudnia 1869 r. we Wrocławiu.
Od najmłodszych lat był on bardzo ambitny i jego marzeniem było zostanie słynnym naukowcem. Jego marzenie spełniło się! Studiował i pracował na wielu różnych prestiżowych uczelniach niemieckich. Głównymi obszarami jego zainteresowań była chemia fizyczna oraz elektrochemia. Fritz Haber był naukowcem, który postanowił zmienić bieg historii. Wraz z Carlem Boschem opracował proces Habera i Boscha. Jest to proces technologiczny syntezy amoniaku z pierwiastków, tj. azotu i wodoru. Cząsteczka azotu w powietrzu jest praktycznie obojętna chemicznie, bardzo ciężko jakkolwiek ją wykorzystać, ponieważ wiązanie, które występuje pomiędzy dwoma atomami azotu jest bardzo silnym wiązaniem. Potrzeba bardzo dużej ilości energii, aby zniszczyć to wiązanie. Fritz Haber wykorzystał regułę przekory, czyli regułę, która mówi o tym, że zmieniając warunki reakcji możemy przesuwać reakcję bardziej w lewo, lub w prawo. Wykorzystał tą, aby przesunąć badaną reakcję bardziej w prawo. Wziął wielki metalowy pojemnik, do którego przyłożył ogromne ciśnienie, podwyższył temperaturę i w ten sposób skroplił ciekły amoniak z powietrza. Tym odkryciem Fritz Haber zabrał azot z powietrza i zrobił z niego chleb. Do dnia dzisiejszego ten proces ma ogromne znaczenie i jest wykorzystywany w gospodarce. Za swoje odkrycie Fritz Haber otrzymał w 1918 r. Nagrodę Nobla.
Pan Patryk Kuropka przedstawił nam również mroczną stronę Fritza Habera. Chciał on odwdzięczyć się swojej ojczyźnie, która dała mu szansę na rozwój. Pierwszą rzeczą, którą Fritz Haber zrobił dla swojej ojczyzny było zapoczątkowanie przez niego masowej produkcji materiałów wybuchowych na terenie Niemiec, co pozwoliło wydłużyć I wojnę światową. Fritz Haber jest również twórcą gazów duszących. Był on zwolennikiem, aby na froncie zacząć używać chemiczne bojowe środki duszące, które miały sprawić, że Niemcy wygrają I wojnę światową.
I to już koniec spotkań z wykładami Wszechnicy Chemicznej w tym roku szkolnym...

Jesteśmy bardzo zadowoleni, że mogliśmy spotkać się z wykładowcami Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Politechniki Wrocławskiej. Ich wykłady nie tylko ugruntowały wiedzę zdobytą na lekcjach chemii, ale także poszerzyły wiele informacji i jeszcze bardziej zainteresowały nas nauką chemii. Mamy nadzieję, że w przyszłym roku uda nam się spotkać już na żywo oraz poczuć osobiście atmosferę panującą na uczelniach wyższych.
Do zobaczenia za rok!

Tekst i foto: Kinga Czyżewska, Patryk Twardak, Wiktoria Działek, kl. 2a